Door Angela Groeneveld
Tijdens het Nederlands Film Festival ging de documentaire ‘Kind van de Tijd’ in première en
deze was op 26 september 2024 te zien op TV. De documentaire gaat over Tim die als baby is
geadopteerd uit Indonesië en over de gevolgen hiervan in zijn leven. Het verhaal van Tim
heeft bij veel mensen iets losgemaakt, zeker bij geadopteerden zelf. Wat betekent deze
documentaire voor mij als geadopteerde uit Indonesië?
Geadopteerde centraal
Om te beginnen is het bijzonder dat er een documentaire is gemaakt over adoptie, waarin
een geadopteerde uit Indonesië centraal staat. Ondanks dat er ruim 3.000 kinderen uit
Indonesië zijn geadopteerd, hoor je relatief weinig over deze groep in de media. Juist voor
geadopteerden uit Indonesië is het daarom extra speciaal om dit soort verhalen te horen en
om zichzelf gerepresenteerd te zien in de media. Hoewel het verhaal van Tim niet exact
aansluit bij mijn verhaal, is de herkenbaarheid groot. Veel geadopteerden delen dezelfde
gevoelens die je wellicht alleen echt kunt begrijpen als je bent geadopteerd en openstaat
voor deze gevoelens.
De film begint met een therapiesessie in de vorm van een familieopstelling die Tim en zijn
adoptievader Lex in eerste instantie apart van elkaar volgen. Het ongemak en de pijn is
duidelijk voelbaar. Tim komt aan het woord. Hij wordt geïnterviewd door zijn broer Huibert,
die ook de regisseur van deze documentaire is. Tijdens de film wordt duidelijk dat Tim
eigenlijk niet geadopteerd had willen worden en veel boosheid ervaart. Hij voelt zich
onvoldoende gezien en erkend door zijn adoptieouders. Tim heeft moeite om zich te binden
aan mensen, raakt als kind regelmatig in de problemen door zijn woede en wordt als tiener
uit huis geplaatst vanwege probleemgedrag. Voor Tim voelt dit, na zijn adoptie, als een
tweede harde afwijzing in zijn leven. Hij voelt zich onbegrepen en ongewenst.
Gelukt of niet gelukt als adoptiekind
Voor mij voelt dit heel herkenbaar. Ook voor mij voelt adoptie als afwijzing. Maar waar Tim
vooral boosheid heeft als manier om met zijn trauma om te gaan, heb ik nooit boosheid
gevoeld. Ik heb geleerd om mijn boosheid weg te stoppen en mezelf juist extreem aan te
passen. Ik heb mijn leven lang mijn best gedaan om aan ieders wensen te voldoen, omdat ik
bang was om verlaten te worden. Ik wilde het perfecte kind zijn. Het ‘voordeel’ van mijn
manier (verlatingsangst) was, dat ik werd gezien als het ‘gelukte’ adoptiekind. Terwijl Tim
met zijn manier (hechtingsangst) juist erg weinig voordelen heeft gekend. Het zijn twee
zijden van dezelfde medaille. Beiden gedreven door hetzelfde gemis.
Weten waar je roots liggen
Tim heeft in de film zijn biologische familie gevonden. Zijn biologische moeder heeft hij wel
gekend, maar helaas nooit in levende lijven ontmoet. Er zitten hartverscheurende beelden in
de film van Tim bij het graf van zijn moeder in Indonesië en het kindertehuis waar zijn
originele adoptiedossier nog lag. Tim voelt veel boosheid over het niet kunnen ontmoeten
van zijn moeder in de coronatijd en zijn ‘verkoopprijs’ die met de hand in zijn dossier is
geschreven. Hoewel ik feilloos aanvoel wat hij bedoelt, voel ik ook een vleugje jaloezie dat hij
wel weet wie zijn moeder is en dat hij haar ook heeft gezien, weliswaar online. Uiteraard gun
ik hem dat hij weet waar zijn roots liggen. Maar iedereen zou moeten kunnen weten waar
diens roots liggen. Helaas is dit voor velen niet het geval.
Perspectief van adoptieouders
Dan is er ook het perspectief van Lex, de adoptievader van Tim. Je ziet een vader die in die
periode van zijn leven, in die tijdsgeest samen met zijn toenmalige vrouw de bewuste
beslissing heeft genomen om een kindje uit Indonesië te adopteren. Lex leeft op dat moment
in een tijd waarin het adopteren van een ‘zielig’ kindje uit een ‘arm’ land hier ver vandaan
wordt gepromoot in verschillende media. Er was een tendens in de maatschappij waarin het
adopteren van een buitenlands kindje het ultieme ‘goed doen’ was en natuurlijk een
uitkomst voor ongewenst kinderloze echtparen. In de film zie je ook TV-beelden uit die tijd
waarin mensen worden aangespoord om te adopteren. Adoptieouders waren vaak niet
kritisch op de adoptieprocedure en de impact van adoptie op de adoptiekinderen, omdat
hun kinderwens extreem groot was. De focus lag op de behoeften van de adoptieouders en
niet op de behoeften van de kinderen en de oorspronkelijke familie. Het is daarom in mijn
ogen niet vreemd dat adoptieouders nauwelijks voorbereid waren op eventuele
problematiek die de kinderen met zich meebrachten. Er was geen nazorg voor adoptieouders
of adoptiekinderen. Er was alleen een sprookje van goede ouders en het geredde kind.
Adoptieouders wisten helemaal niet hoe zij moesten omgaan met behoeften en vragen
rondom adoptie en herkomst. Zij wisten vaak niet hoe zij het land van herkomst en de
bijbehorende cultuur een plekje moesten geven in hun gezin.
Het is duidelijk dat het voor sommige adoptieouders moeilijk is om te erkennen dat het
adoptiesysteem, zeker in de tijd van de adoptie van Tim en mij, niet deugde, maar dat zij
daar wel actief aan hebben meegewerkt. Het is voor sommige adoptieouders wellicht
moeilijk om te erkennen dat zij onvoldoende hebben kunnen voorzien in de behoefte van de
kinderen. Dat er onvoldoende ruimte was voor de kinderen om volledig zichzelf te zijn. Dat
de kinderen adoptiesensitief opgevoed hadden moeten worden met ruimte voor de
oorspronkelijke cultuur. En dat eventuele gedragsproblematiek gezien werd in het licht van
adoptie en dus niet op zichzelf stond. Deze thema’s komen heel duidelijk naar voren in het
verhaal van Tim en zijn voor mij heel herkenbaar.
De complexe relatie van Tim en zijn van adoptievader Lex is voelbaar. Tim wil graag gezien
worden, terwijl Lex denkt dat hij zijn best heeft gedaan. Dat Tim excuses wil van zijn
adoptievader, is voor mij als geadopteerde volledig te begrijpen. Dat Lex die excuses niet
volmondig kan geven, begrijp ik deels ook. Voor hem voelen de excuses niet terecht, omdat
hij houdt van Tim als zijn zoon. En daar zit volgens mij ook de discrepantie. Waar Lex vooral
onmacht en liefde voelt als adoptievader, ervaart Tim vooral trauma en een onveilige
hechting als adoptiekind. Alleen met oneindig geduld en oprechte interesse in elkaars
gevoelens kun je komen tot een echte verzoening. Prachtig dat Tim aan het einde van de film
zegt dat hij graag een keer met zijn adoptievader terug wil naar Indonesië. Voor mij een
onverwachte wending in dit ongemakkelijke verhaal, maar wel een soort van ‘happy ending’
waar je als kijker toch op hoopt.
Dankbaarheid als geadopteerde
Tim maakt in de film duidelijk dat hij liever niet geadopteerd had willen geworden. Ik voel
dat anders. Mijn adoptie is waarschijnlijk niet volgens het ethische en morele boekje
verlopen, maar ik ben hier nu wel en ik maak er het beste van. Zonder mijn adoptie had ik
deze man, deze kinderen, deze vrienden en deze familie niet gehad en wellicht ook niet mijn
opleiding, huidige baan en gezondheid. En ja, ik heb ook altijd gehoord van iedereen dat ik
dankbaar moest zijn voor mijn huidige situatie. Zelfs toen ik op rootsreis in Indonesië was,
hoorde ik dat tijdens mijn hele reis van de Indonesiërs die ik ontmoette. Maar ik heb deze
keuze niet gemaakt. Die keuze is voor mij gemaakt en dat maakt dat het mij is overkomen.
Dankbaarheid is niet op z’n plek. Wanneer ben je dankbaar genoeg? Wie bepaalt dat? Je
kunt het vergelijken met mijn eigen kinderen die ook niet gekozen hebben voor hun bestaan.
Ik verwacht van hen ook geen dankbaarheid. Het was mijn egoïstische kinderwens die
gezorgd heeft voor hun bestaan. Dat is geen schande of iets om je voor te schamen, maar het
is naar mijn idee wel goed om te beseffen als (adoptie)ouder.
Wel of niet gelukkig met adoptie
Er wordt soms een onderscheid gemaakt tussen geadopteerden die ‘gelukkig’ geadopteerd
zijn en geadopteerden die ‘niet gelukkig’ geadopteerd zijn. Ik vind dat jammer. Als je blij bent
met je adoptieouders en je adoptie, dan betekent dat niet dat je niet kritisch hoeft te zijn op
het adoptiesysteem en het sprookjesnarratief van ‘ze leefden nog lang en gelukkig’. En ook
als je niet blij met je adoptieouders en/of je adoptie bent, dan kun je nog steeds de positieve
kanten ervan inzien. Ik ben kritisch op mijn adoptie, maar ik ben heel blij dat ik ben
opgegroeid bij lieve adoptieouders en met het Nederlandse onderwijs- en zorgsysteem. Ik
ben blij met mijn leven zo is zoals het nu is. Wat mij betreft is het niet zwart-wit, maar juist
heel genuanceerd.
Adoptie, verhalen die verteld mogen worden
Kortom, de documentaire Kind van de Tijd was voor mij een indringende film die de rauwe
werkelijkheid van adoptie blootlegt. Ontzettend knap hoe de makers van deze documentaire
alle kanten van adoptie hebben laten zien waarin de geadopteerde centraal gesteld is. De
film heeft mij tot tranen ontroerd, maar heeft mij ook geleerd dat ik niet alleen sta. Dat mijn
verhaal, het verhaal van velen is. En dat mag verteld worden. Nog heel vaak.
Heb je de documentaire ‘Kind van de Tijd’ nog niet gezien of heb je behoefte om deze nog een
keer te bekijken? Je kunt de documentaire terugkijken op 2Doc >>>